Շարժումները չեն կարող վախկոտ մարդիկ ղեկավարել»

Լիլիթ ՍԵՅՐԱՆՅԱՆ | Դեկտեմբեր 20, 2011

Հարցազրույց Շանթ Հարությունյանի հետ

– Ըստ «Էկոնոմիստի»` 2010թ. համեմատ այս տարի ՀՀ-ում ժողովրդավարության առումով որեւէ փոփոխություն չի արձանագրվել, եւ ՀՀ-ն դարձյալ դասվել է հիբրիդային ռեժիմ ունեցող երկրների շարքին: Ձեր կարծիքով` որքանո՞վ է այս գնահատականը համապատասխանում իրականությանը:

– Արտասահմանյան կազմակերպությունների, հանդեսների կողմից տրված նման գնահատականներն ինձ քիչ են հետաքրքրում: Ավելի շատ ես դրանք ընդունում եմ ի գիտություն, որովհետեւ նրանց չափանիշները պայմանավորված են իրենց շահերով: Եթե նրանք ինչ-որ երկրի ռեժիմի նկատմամբ բացասական վերաբերմունք ունեն, բնականաբար, իրենք այդ գնահատականները կներկայացնեն ավելի բացասական երանգով, եւ` հակառակը: Ի՞նչ է նշանակում` անցած տարվա համեմատ: Ռեժիմը հո չի՞ փոխվել ՀՀ-ում, որ ավելի լավ կամ վատ արդյունք լիներ: Այնպես որ` չեմ կարծում, թե փոփոխություն պետք է լիներ նախորդ տարվա համեմատ:

– Ձեր կարծիքով` գործող ռեժիմը չի՞ կարող դրական կամ բացասական փոփոխություններ արձանագրել: ՀՀԿ-ական պատգամավոր Էդուարդ Շարմազանովը, օրինակ, հայտարարել է, որ` շնորհիվ Սերժ Սարգսյանի, այս տարի հանդուրժողականություն է հաստատվել երկրում:

– Այս երկրում ի՞նչ է կատարվում, որ իրենք էլ հանդուրժող են եղել: Ի՞նչ է անում ընդդիմությունը: Ոչ մի բան էլ չի կատարվել երկրում: Եվ եթե ՀՀ-ում ընդդիմությունը չգործի, իրենք ոչ միայն ավելի հանդուրժող կլինեն, այլեւ` ավելի դեմոկրատ: Որովհետեւ այդ պարագայում` աթոռի պայքար կլինի, կոնֆլիկտ կունենան իրար հետ եւ կհայտարարեն, որ դա դեմոկրատիայի դրսեւորում է: Հնարավոր կլիներ խոսել հանդուրժողականության մասին, եթե «Մարտի 1»-ի նման զարգացումներ տեղի ունենային ՀՀ-ում, ու սպանություններ չլինեին: Այդ ժամանակ կարող էին ասել` մենք հիմա ավելի հանդուրժող ենք, դրա համար զոհեր չեղան: Բայց եթե ընդդիմության առաջնորդն ասում է` եկեք երկխոսենք, իշխանությունն ասում է` այո, դա եղավ հանդուրժողականությո՞ւն: Եթե ասեին` ոչ, կլինեին չհանդուրժո՞ղ: Վատն այն է, որ այսօրվա իշխանությունները կարող են իրենց թույլ տալ նման հայտարարություններ անել: Եթե Հայաստանում իրական ընդդիմություն լիներ, նրանք իրավունք չէին ունենա հանդուրժողականության մասին խոսելու: Դա իշխանությունների կողմից ծաղր է` ուղղված հասարակությանը, նրանք ձեռք են առնում սեփական ժողովրդին: Ու դրա իրավունքը, կրկնում եմ` վաստակել են:

– Ինչո՞վ:

– Որովհետեւ հասարակությունն ինքն էլ է հանդուրժող, եւ քանի որ հասարակությունը հանդուրժում է այս իշխանությանը, իրենք էլ` օգտվելով դրանից, ծաղրում են` ասում են` մենք ավելի հանդուրժող ենք, թե չէ` կտայինք-կսպանեինք, բայց չենք սպանում:

– Բայց հասարակությունը բազմաթիվ անգամներ ապացուցել է իր անհանդուրժողականությունը: Գուցե խնդիրը առաջնորդների՞ մեջ է:

– Չգիտեմ, թե ովքեր են շրջանառության մեջ դրել այդ խոսակցությունները, բայց դա կեղծ պատճառ է: Դա, կարծում եմ` հատուկ ծառայությունների կողմից ներդրված միտք է, եւ ամեն հասարակության մեջ չէ, որ այն կարող է նման տարածում գտնել: Դա վախկոտ, թույլ, պայքարողականությունից զուրկ որակներով օժտված հասարակության համար է, որը փրկօղակ է փնտրում իր անգործությունը, վախկոտությունը հիմնավորելու համար: Փողոց դուրս եկող հասարակության միջից են ծնվում առաջնորդները: Այնպես չէ, որ ինքնաթիռով պետք է, ասենք, դոկտոր-պրոֆեսորի կոչումով, քաղաքագիտական փորձերով հարուստ առաջնորդ բերեն ու իջեցնեն հրապարակ: Լիդերները պայքարի ընթացքում են ծնվում: Հիշում եմ 1988թ.: Ճիշտ է` «Ղարաբաղ կոմիտեն» ամեն ինչ անում էր, որպեսզի լիդերներ չկայանային, բայց միեւնույն է` առաջանում էին: Ազատության հրապարակում խումբ-խումբ մարդիկ էին հավաքվում 10 հոգով, մեկը սկսում էր իր խոսքով առաջնայնություն վերցնել այդ 10 հոգու մեջ: Բոլորը նրան լսում էին, սկսում էին նրան հարցեր տալ: Հետո ինչ-որ մեկն ասում էր` ինչո՞ւ այդ ամենը հարթակից չես ասում: Բայց որպես կանոն` «Ղարաբաղ» կոմիտեն` շարժումը վերահսկողության տակ պահելու համար նման մարդկանց ճանապարհը փակում էր: Այսինքն` եթե չվերցնենք հայ ժողովրդի շատ հին ժամանակների պատմությունը, կարող ենք դասեր քաղել հայ ժողովրդի ոչ վաղ անցյալի պատմությունից: Լիդերներն ինքնաբուխ են ծնվում: Երբ իշխանությունը փոխելու հարց կա, այդ ժամանակ լիդերը պետք է այլ որակներ ունենա` խիզախություն, համարձակություն, անձնազոհություն, անձնուրացություն…: Եթե օրենքներ ընդունելու համար է լիդեր պետք, ապա նրա պարագայում ավելի կարեւոր կլինեին գիտելիքները, քան նրա համարձակությունն ու անձնուրացությունը, որովհետեւ օրենքներ գրելու համար խիզախ, համարձակ ու անձնուրաց պետք չէ լինել: Պիտի նա խելոք նստի ու գրի: Բայց հասարակությունն ավելի քիչ է հակված անձնուրաց ու խիզախ մարդկանց լիդեր ճանաչել: Ինքն ավելի շատ իր փոխարեն գործ անող մարդ է փնտրում: Բայց այդպիսի լիդերներով իշխանափոխություն չեն անում: Եթե հանկարծ ինչ-որ մեկը կանգնի ու նման համարձակ կոչ անի` կասեն` էս ի՞նչ ավանտյուրիստ ա: Ու դա բոլորին ձեռնտու է, իրենք ուզում են զգուշավորության սահմաններում շարժվեն, ուզում են գնան հանրահավաքի, մի երկու բան լսեն, գնան տուն ու ասեն` բա ի՞նչ անենք:

– Իսկ ի՞նչ պետք է անի ժողովուրդը, եթե հարթակում գտնվողները հորդորում են գնալ տուն:

– Տուն ուղարկվողները կարող է չգնան տուն, մնան հրապարակում ու շվացնեն տուն ուղարկողներին: Այսինքն` ժողովրդի միջից մեկը պետք է բարձրանա հարթակ ու ասի` չենք գնում, մյուսներն էլ պետք է միանան նրան: Իսկ նրանց տուն ուղարկողները պետք է հաջորդ օրը գան ու տեսնեն, որ հարթակը զբաղեցված է: 1988թ. շարժման լիդերները` Իգոր Մուրադյան, Վաչե Սարուխանյան, նրանք բոլորն այդ ընթացքում փոխվեցին: Եկավ մի պահ, որ իրենք այլեւս հասարակությանը չէին բավարարում: Նրանք կամ պիտի բավարարեին հասարակության պահանջը, որպեսզի դուրս չմնային, կամ պիտի դուրս մնային, ինչպես որ եղավ: Եթե հասարակությունը հոգնած է, ծույլ է, անհավատ է` բնականաբար, ինքը պետք է պատճառներ փնտրի: Հասարակությունը պետք է իր համար լիդերներ գտնի:

– 2007թ. հասարակությունն իր համար առաջնորդ ընտրեց Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին:

– Ավելի լավ տարբերակ չունենալուց էր, որ նրան ընտրեց, բայց ընտրեց: Դրա համար եմ ասում` լիդերի չափանիշներն ուրիշ են: Այն չափորոշիչներով, որով հասարակությունն իր համար լիդեր է ընտրում, նրանք ընդունակ չեն այսօրվա իրավիճակում որեւէ բան փոխել` լինի Լ. Տեր-Պետրոսյանը, թե մեկ ուրիշը: 1988թ. հունիսին բոլորը գոռում էին` «Ղարաբաղը մերն է», բայց ոչ ոք կոնկրետ գործողություն չէր անում: Հունիսի 15-ին պետք է ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նիստ լիներ: Հինգ ընկերներով որոշեցինք հացադուլ անել` ընդառաջ այդ նիստին, որպեսզի Ղարաբաղի հարցը մտցնեն նիստի օրակարգ: Ղարաբաղ կոմիտեից մարդիկ էին գալիս ու մեզ չէին թողնում հացադուլ անենք: Հացադուլի առաջին գիշերը` հունիսի 3-ին, Խաչիկ Ստամբոլցյանը, Արմեն Մազմանյանը ու էլի շատերը ինձ ասում էին` պրովոկացիա ես անում, ինչո՞ւ ես հացադուլ անում: Ասում էին` քո պատճառով տանկերը կգան ժողովրդի վրա, եւ այլն: Ասում էի` բոլորս Ղարաբաղն ուզում ենք, բայց քայլ չենք անում: Մենք մեր պահանջները դրեցինք ու հացադուլ արեցինք: ԿԳԲ-ից էլ մարդիկ էին գալիս ու ասում էին` եթե մի բան լինի, քեզ կուղարկենք այնտեղ, որտեղից եկել ես, եւ այլն: Մայրս` իմանալով ԿԳԲ-ի սպառնալիքները, եկավ, խնդրեց, որպեսզի դադարեցնեմ, ու սպառնաց, որ չդադարեցնելու դեպքում` թույն կխմի: Ես էլ ասացի, որ եթե հացադուլ չանեմ` կինքնահրկիզվեմ: Եվ մայրս ԿԳԲ-ի տղաներին ասաց, որ ես իսկապես դա կանեմ ու ավելի լավ է հացադուլ անեմ: Ու եթե մեզ ԿԳԲ-ն պետության անունից էր խանգարում հացադուլ անել, շարժման ակտիվիստները դա անում էին ժողովրդի անունից: Բայց մենք չենթարկվեցինք նրանց ու շարունակեցինք հացադուլը: Հետո` շարժման ակտիվիստները մեր պահանջները բարձրաձայնեցին, ու մենք հասանք նրան, որպեսզի Գերագույն խորհրդի նիստում Ղարաբաղի հարցը մտնի ու դրական լուծում ստանա: Հասարակությանը թվաց, թե դա Ղարաբաղ կոմիտեի շնորհիվ էր, բայց այդպես չէր: Տարբեր փուլերում տարբեր լիդերներ են լինում: Բայց այդ ժամանակ ոչ միայն մեր թշնամին (տվյալ դեպքում` պետությունը), այլ հենց Ղարաբաղն ուզողների շարքն էր մեզ մեղադրում պրովոկացիայի մեջ ու մեզ շանտաժ էին անում: Ասում էին` եթե պայքարը տանեք անվնասության սահմաններում, այսինքն` ոչ ձեզ վնասեք, ոչ թշնամուն, ոչ մի արդյունքի չեք հասնի: Լիդերությունը միայն լավ հռետորությունը չէ: Իսկ այսօր լիդեր լինելու չափանիշը դարձել է լավ հռետորական ջիղ ունենալը: Դա էլ ամբիցիա է` նորմալ է, բայց կան իրավիճակներ, որ միայն դա քիչ է. անձնազոհության, անձնուրացության, խիզախության որակները կարեւոր են երբեմն: Գիտնական լինելը չափանիշ չէ: Րաֆֆի Հովհաննիսյանն էլ չի համապատասխանում հեղափոխության առաջնորդի չափանիշներին: Հեղափոխական մարդը չի կարող հայտարարի, թե` ես այսօր գնում եմ տուն, որովհետեւ երեխայիս ծնունդն է: Այսօր բոլորը հայտարարում են, թե լիդեր չկա: Թող իրենց միջից ընտրեն: Ումի՞ց է դժգոհում: Ի՞նչ է` լիդերը նա է, որ կրակեցին, ասաց` ժողովուրդ, փախանք տո՞ւն: Ժողովուրդը 2007-ին այդպիսի լիդեր ընտրեց: Ժողովուրդն իր դեմքով ու իր նմանությամբ է ընտրել 2007թ. իր լիդերին: Իշխանություններն էլ ասացին` դե Լեւոնն է, էլի, իր ձեւով կգա իր հարցերը վերեւների հետ կլուծի… Այդպիսի ժողովրդից ի՞նչ ես ուզում: Լ. Տեր-Պետրոսյանը ճիշտ է ասել` մարտի 1-ի ժողովուրդն իրենը չէր: Իր ժողովուրդը ոչ մի ակտիվ ու ագրեսիվ քայլերի չի գնացել: Նրանք չէին կարող քայլ կատարել: Իրենցից շատերն ասում են` իշխանափոխության պահեր են եղել 2008թ. փետրվարի 26-ին, մարտի 1-ին, բայց Լեւոնը դեմ է եղել, չի թողել: Ինձ չի հետաքրքրում, որ Լեւոնը դեմ է եղել, եթե իրենք արել են այնպես, ինչպես Լեւոնն է ասել, ես էլ ասում եմ, որ իր ժողովուրդը` հանձինս իր առաջնորդի, վախկոտություն է դրսեւորել: Վախկո՞տ է, թե՞ ոչ, ես չեմ կարող ասել: Ես այնտեղ մարդիկ գիտեմ, ովքեր լավ էլ համարձակ են, բայց փաստացի իրենք խիզախությունը չեն ցուցաբերել: Օրինակ, Կարեն Դեմիրճյանն ու Ստեփան Դեմիրճյանն ընտրություններից հետո բողոքեցին արդյունքներն ու դրանով բավարարվեցին: Բայց եթե Լ. Տեր-Պետրոսյանը խոսում է հեղափոխության մասին, ու նման իրավիճակ ստեղծվելու դեպքում կեսից գնում է տուն, ապա ես կարող եմ հայտարարել, որ լիդերի պատճառով, թե լիդերով հանդերձ` այդ շարժումը վախկոտություն է ցուցաբերել: Նման շարժումները չեն կարող վախկոտ մարդիկ ղեկավարել: Նապոլեոնն ասում էր` ոչխարների հոտ առաջնորդող առյուծը ոչխարներին դարձնում է առյուծներ, իսկ առյուծներին առաջնորդող ոչխարը առյուծներին դարձնում է ոչխարներ: Դա ես չեմ ասել, Նապոլեոնն է ասել: Էլ ի՞նչ ասեմ:

– Գուցե խնդիրը որդեգրած մարտավարությա՞ն մեջ է: Լ. Տեր-Պետրոսյանն, օրինակ, քաղաքագիտական վերլուծություն է կատարել եւ եկել է այն եզրահանգման, որ կոալիցիայի անդամ ԲՀԿ-ի հետ համագործակցելով` կարելի է հասնել հեղափոխության:

– Ենթադրենք` համագործակցեցին, ու ՀԱԿ-ը եթե պետք է ԱԺ-ում 10 տեղ ունենա, համագործակցելու դեպքում` 20-ն ունեցավ, հետո՞: Ես հեղափոխության մասին եմ խոսում: ՀԱԿ-ը կապ չունի Հայաստանի հեղափոխական գործընթացների հետ: ՀԱԿ-ը երկու տարի ՀՀԿ-ին համագործակցության կոչ էր անում` չստացվեց, հիմա էլ կոալիցիոն մյուս գործընկերոջն են կոչ անում: Ոչ մի նոր բան չկա նրանց գործելաոճում, ու չեմ հասկանում, թե ինչի աղմուկ բարձրացավ ԲՀԿ-ին կոչ անելու դեպքում: Իսկ ինչո՞ւ ՀՀԿ-ին համագործակցության կոչ անելու դեպքում դա այդպես սենսացիա չդարձրին: Այդ մարդը նախագահին համագործակցության կոչ արեց, բայց մամուլը դրանից անակնկալի չեկավ, սպասում էին` կլինի՞, թե՞ ոչ: Երկու տարի էր` Եղիազար Այնթափացու անունից համագործակցելու կոչ էր անում, չէ՞: Հիմա էլ կարող է երկու-երեք ամիս հետո Արթուր Բաղդասարյանի հետ համագործակցության կոչ անի, էլի պիտի ասեն` տեսե՞ք` ի՜նչ ուժեղ քայլ արե՞ց:

– Այսինքն` դա համարում եք սխա՞լ մարտավարություն` հեղափոխություն իրականացնելու համար:

– Բայց այդ մարդիկ` ՀԱԿ-ը, հեղափոխության հետ կապ չունեն: Լեւոնը չասա՞ց, որ 100 տարի էլ մնա, այստեղ հեղափոխություն չի լինելու: Եվ ինքն ամեն ինչ անելու է, որ ՀՀ-ում հեղափոխություն չլինի, դրա համար էլ այդքան վստահ դա ասում է: Ինքն ու Սերժ Սարգսյանն ամեն ինչ անելու են, որ 100 տարի ՀՀ-ում հեղափոխություն չլինի, բայց ես ասում եմ, որ իրենք սխալվում են, որ իրենք հեղափոխության արդյունքում տանուլ են տալու:

– Իսկ Ռոբերտ Քոչարյա՞նը:

– Նա դեռ խաղի մեջ չէ, ու ինձ թվում է, որ նա նույնիսկ նպաստելու է հեղափոխության իրականացմանը` անկախ իր կամքից: Քոչարյանը Լեւոնի նման չի գնալու հանրահավաք անի, եթե նա որոշի գալ, գալու է այնպես, ինչպես մի անգամ եկել է:

– Ռ. Քոչարյանին այն ժամանակ բերեցին, հիմա ո՞վ է բերելու:

– Պուտինը, բայց հուսով եմ` չի ստացվի: Հեղափոխությունը մահացու հարված է երեք նախագահների համար: Եվ ես ասում եմ, որ 2013թ. ՀՀ-ում ես կանեմ հեղափոխություն: Հասարակությունը պետք է որոշի` հեղափոխական առաջնո՞րդ է ուզում, թե՞ դատարկ ինտելիգենտիկներ: Եթե ուրիշ լիդեր չի կարողանում ընտրել, ուրեմն` թող այդպես թշվառության մեջ մնա: Քանի որ մեր հասարակությունը վախկոտ է, այդ վախի հաղթահարումն, ըստ էության, պետք է լինի առավել հալածանքի շնորհիվ: Այդ կոնդիցիան եղավ, ու Լեւոնն այն պարպեց մարտի 1-ով: Հասարակության այն հատվածը, որը պատրաստ է իրական փոփոխությունների, շատ լավ հասկանում են, որ այս ընդդիմությունը հեղափոխական չէ: Այն տղաները, որոնք մարտի 1-ին կռիվ էին անում` փայտով, քարով, շշերով, նրանք չեն կորել. նրանք տեսել են, որ լիդերն այն չէ, գնացել իրենց տներում սպասում են: Լեւոնի 4 տարվա գործունեությունն ապացուցել է, որ ինքը հեղափոխություն չի ուզում, ու նա դա ասաց նաեւ իր բերանով: Իսկ նրանք, ովքեր շարունակում են հավատալ նրան, նրանք ցանկալին իրականության տեղ են դնում` փախչելով իրականությունից ու իրական հեղափոխությունից: Եթե իրական հեղափոխություն անող մեկը գնա հարթակ, իրենք կթողնեն` կգնան տուն ու կասեն` էս ո՞վ ա: Ու որպեսզի իրենք հասարակության աչքին վախկոտ չերեւան, պիտի ցեխ շպրտեն այդ մարդու վրա: Հիմա իրենց շատ հարմար է, մարդիկ գործի վրա են. մեկն իշխանության վրա է աշխատում, մյուսն` ընդդիմության: Քաղաքական ֆիգուրաներ են, պիտի ինչ-որ ձեւով երեւան: Դա նրանց «փեշակն» է: Իշխանությունը ոչնչացնում է սեփական ժողովրդի արժանապատվությունը ու դրանում դերակատարում ունի նաեւ ընդդիմությունը: Դա շատ մեծ հարված է հասարակությանը: Երբ դու ժողովրդին տարիներով ասում ես` սրանք սրիկա են, դավաճան են, ու հետո հատ-հատ նրանց համագործակցության կո՞չ ես անում: Այն, որ դու անսկզբունքային ես` մեղքը քո վիզը, դա քո պրոբլեմն է, բայց ինչո՞ւ ես հասարակության արժանապատվությունը ոտնահարում:

Ժողովուրդը եկել է հրապարակ, որ կոալիցիոն ուժերից ձերբազատվի` անկախ նրանից` լա՞վն է, թե՞ վատը, նրանց թշնամի ես հայտարարել, ասել ես` նրանք մարտի 1-ին մարդ են սպանել, ի՞նչ փոխվեց այս 4 տարիների ընթացքում: Ի՞նչ է` հանրաքվե են անցկացրել, ու ժողովուրդը համաներո՞ւմ է հայտարարել մարտի 1-ի հանցագործներին: Ես, օրինակ, համոզված եմ, որ դա ռուսական հատուկ ծառայություններն են արել, Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը կապ չունեն դրա հետ, բայց ինքն ասում էր` ԲՀԿ-ականները, ՀՀԿ-ականներն են արել: Դա իր գործն է, բայց թող հասարակության արժանապատվության հետ չխաղա: Մի կողմից` իշխանությունն է ոտնահարում ժողովրդի արժանապատվությունը, մյուս կողմից` ինքը: Ընդդիմությունը ժողովրդի ակտիվ հատվածի քթից բռնած պտտեցնում է մեծ շրջանակով ու տանում է իշխանության դրած տեղը` արժանապատվություն չունենալու հատվածի մեջ: Էլ ի՞նչ ասես, բան չկա ասելու: Ես ընդդիմությանը չեմ մեղադրում ճիշտ այնպես, ինչպես այս իշխանությանը: Եթե մեղադրում եմ, ապա նույն չափով: Ես նրանց համարում եմ ինձ թշնամի, իսկ թշնամուն ի՞նչ մեղադրեմ: Իմ հասարակության թշնամին իմ թշնամին է:

– Ի՞նչ կասեք գաղտնազերծման մասին օրենքի վերաբերյալ, ինչին դեմ է ոչ միայն իշխանությունը, նաեւ` ՀԱԿ-ի մեծ թվով գործիչներ:

– Շատ կուզենայի, որ եթե «Ժառանգությունը» սա անշահախնդիր է արել, ապա ցանկացած պարագայում չհրաժարվեր իր այդ նախաձեռնությունից եւ հետեւողական լիներ այս հարցում: Ես կուզենայի, որ գաղտնազերծվեին նաեւ 2008թ. մարտի 1-ի դեպքերի գործերը: ՀԱԿ-ը, որը պետք է պայքարեր ու առաջինը կանգներ այդ օրինագծի կողքին, այսօր ասում է` պետք չէ գաղտնազերծել: Եթե իշխանության մեջ եղած մարդիկ, ովքեր եղել են գործակալներ` դեմ են, հասկանալի է, որովհետեւ կզրկվեն իրենց աթոռներից: Եթե ընդդիմության առաջնորդներն էլ են դա ասում, ուրեմն իրենք էլ իրենց ընդդիմության աթոռներից են վախենում: Այսինքն` ընդդիմադիր լինելը, ժողովրդի անունից հանդես գալն իրենց համար համարվում է աշխատանք: Ի՞նչ ասեմ: Ես վստահ եմ, որ հեղափոխություն լինի ՀՀ-ում, այդ արխիվները կբացվեն, ու եթե նրանք ամոթ ունենան, կթողնեն` կհեռանան: Այն մարդը, ով այսօր ասում է` պետք չի բացել, նա ամոթից կհեռանա, կփախչի ՀՀ-ից:

– Օրինակ, ՀԱԿ անդամ, ԱԱ նախկին նախարար Դավիթ Շահնազարյանը հայտարարեց, որ եթե երեք հոգի ծանոթանան այդ արխիվների հետ, հաստատ այլեւս չեն պնդի դրանց գաղտազերծման անհրաժեշտության մասին:

– Ինչի՞, ինքը ծանոթացել է: Երեւի ժամանակին ինքը երեք հոգու հետ գնացել ծանոթացել է: Ես կարծում, որ իշխանություններին էր պետք դա, ու հիմա նրանք Դ. Շահնազարյանի կոչով մի երեք հոգով այդ արխիվները կնայեն ու իրենց պոտենցիալ մրցակիցներին շանտաժի կենթարկեն: Սա պետք է Ռ. Քոչարյանի թիմին ոչնչացնելու համար: Եթե հիմա նաեւ սա հասարակության պահանջը լինի` ավելի կհեշտացնի այդ գործը:

– Իսկ ինչո՞ւ է ՀԱԿ-ը դրան դեմ:

– Որոշակի տգիտություն կա: Կամ էլ` չեն ուզում, որ իրենց «դոսյեները» բացվեն: Ովքեր տգետ չեն` շահագրգռված են այդ արխիվների գաղտնազերծմամբ: Եթե Դ. Շահնազարյանը մտածում է, որ առանց հանձնաժողովի կարելի է երեք հոգով նայել արխիվը, ուրեմն ինքը ԱԱԾ պետ եղած ժամանակ երեք հոգով նայել է: Եթե իր համար այդ մոտեցումն անընդունելի լիներ, նա երբեք նման բան չէր ասի: Ուրեմն` ընդունելի տարբերակ է համարում եւ արել է: Ըստ երեւույթին, ինքը նայել է, ու շատերին էլ փորձել է եւ փորձում է օգտագործել: Ոչ միայն նախկին գործակալներին, այլեւ հենց հիմա այնտեղ աշխատողներին, եւ այնտեղից ինֆորմացիա է ստանում: Դա նորմալ է, միայն հիմարը կարող է ձեռքի տակ «դոսյեներ» ունենալ ու չօգտագործել նրանց ռեսուրսները: Այսինքն` կամ մարդը գործակալ է եւ դրա համար է խուսափում դրանց գաղտնազերծումից, կամ էլ ունի նման գործակալների ցանց եւ չի ուզում իր գործակալական աղբյուրի հետ մեկտեղ բացահայտվել: Ուրիշ բացատրություն չեմ տեսնում: Երբ ԱԱԾ պետ Գորիկ Հակոբյանն է խոսում դրա դեմ` հասկանալի է, նա ԱԱԾ պետ է, եւ ինքն այդ գործակալներով աշխատում է: Երբ Դ. Շահնազարյանն է ասում` դեմ եմ, լինելով ԱԱԾ նախկին պետ, ով հիմա հայտարարում է, թե պետք է կազմաքանդի ավազակապետությունը` չեմ հասկանում: Ինքը եղել է Հայաստանի թիվ մեկ գործակալը` լինելով ԱԱԾ պետ, եւ ինքը լավ գիտի, որ ուժային բոլոր կառույցները ծառայում են գործող իշխանության պահպանմանն ու վերարտադրմանը: Դ. Շահնազարյանն ասում է, որ այս իշխանությունները ավազակապետեր են, մոնղոլ-թաթարական են, եւ ուժային բոլոր կառույցները, բնականաբար, ծառայում են այս իշխանության պահպանմանն ու վերարտադրմանը, ինչի մասին իրենք եւս բազմիցս ասել են: Եթե իրենք դա արձանագրում են եւ ասում են, որ իշխանությունները բռնազավթել են իշխանությունը, ու եթե հիմա չեն ցանկանում բացահայտել այդ գործակալների ցանցը, ապա դա նշանակում է, որ իրենք ցանկանում են, որպեսզի այս ռեժիմը վերարտադրվի: Այս ռեժիմի բաղկացուցիչներից մեկը, բացի իշխանությունից, նաեւ ընդդիմությունն է: Որպես ռեժիմի ներկայացուցիչներ` իրենք հիմա պայքարում են ռեժիմի վերարտադրման համար, որպեսզի ԿԳԲ-ի արխիվները չբացվեն: Դ.Շահնազարյանը հենց դա է անում. նա ամեն ինչ անում է, որպեսզի ավազակապետական ռեժիմը միշտ վերարտադրվի: