Ուղղակի սարսափելի է տեղեկանալ, թե մարդկանց միջեւ ինչպիսի՞ հասարակական հարաբերություններ կլինեն համաշխարհային միասնական կառավարության տիրապետության տակ, թեեւ դրանց մի մասի նախօրինակների ժամանակակիցն ենք դարձել այսօր (հիշեցնենք` գիրքը հեղինակվել է 1991 թվականին). «արմատախիլ կարվեն ազգային հպարտությունը եւ ցեղային (ռասայական) պատկանելությունը», «բոլոր մարդկանց վրա կդրոշմվեն յուրաքանչյուրի ով լինելը որոշող համարներ, որոնց առկայությունը կարելի կլինի հեշտությամբ ստուգել», «ամուսնությունները կդրվեն օրենքից դուրս, եւ մեր իմացածի պես ընտանեկան կյանք չի լինի», «կանայք կբարոյազրկվեն «կանանց ազատագրության (էմանսիպացիայի)» մշտական գործընթացով: Ազատ սեռական հարաբերությունը (սեքսը) կլինի ստիպողական» (էջ 186), «լայնորեն կտարածվի պոռնկագրությունը (պոռնոգրաֆիան). ամեն կինոթատրոնում պարտադիր կցուցադրվեն կինոֆիլմեր, ներառյալ արվամոլական ու լեսբիական պոռնկագրությունը», «գիտակցափոխիչ թմրանյութեր կխառնվեն սննդամթերքին ու խմելու ջրին` առանց մարդկանց գիտության կամ համաձայնության» (էջ 187), «ՈՒՏԵԼԻՔՆ ու տանիքը կլինեն գլխավոր հոգսերը», «բոլոր հաշվարկները կկատարվեն ծախսաքարտի միջոցով, որի վրա դրոշմված կլինի քարտատիրոջ ով լինելը ցույց տվող համարը» (էջ 189) եւ այլն: Այս բոլորի իրականացման դեպքում կարելի՞ է արդյոք խոսել որպես Աստվածատուր խիղճ, բանականություն ու հոգի ունեցող մարդու գոյության մասին…Այնուհետեւ Քոլեմանը վերստին գրում է ԱՄՆ քաղաքականության մեջ 300-ի կոմիտեի դերի մասին եւ անդրադառնում նախագահ Ջոն Քենեդու սպանությանը, որի կազմակերպիչը, հեղինակի համոզմամբ, այս կոմիտեն է (էջ 195): Քոլեմանը գրում է, թե բրիտանական հետախուզությունն անմիջականորեն ընդգրկված է կոմիտեի մութ աշխատանքներում եւ թե բրիտանական արքայական ընտանիքն է «մեծ մասամբ» վերահսկում կոմիտեին` իր կողքին ունենալով արտաքուստ «քաղաքակիրթ» ու «ջենտլմեն» երեւացող բրիտանական ազնվականության վերնախավին (էջ 202): Ըստ Քոլեմանի` նույն կոմիտեի կամակատար բրիտանական հետախուզությունն էլ, Քիսինջեր կոչեցյալի աշխույժ դերակատարությամբ, սարքել է «սկզբից մինչեւ վերջ դիվական ստի վրա հիմնված» «Ուոթերգեյթի գործը» ԱՄՆ նախագահ Ռիչարդ Նիքսոնի գլխին, որն առաջնորդեց նախագահի հրաժարականին:

Բուն շարադրանքի վերջին 40 էջերը հեղինակը հատկացրել է 300-ի կոմիտեի բարդ կառուցվածքի բացատրությանը: Քոլեմանը 300-ի կոմիտեի կառուցվածքը ներկայացնելիս թվարկում է հարյուրավոր կորպորացիաներ, բանկեր, կազմակերպություններ, համալսարաններ, հետազոտական կենտրոններ, լրատվամիջոցներ եւ այլն, եւ այլն, եւ այլն: Հետաքրքրական է Քոլեմանի այն տեղեկությունը, թե անգլիացի պատմաբան եւ հասարակագետ, Հայոց ցեղասպանության մասին գրքերի եւ հոդվածների հեղինակ Առնոլդ Թոյնբին (1889-1975) 300-ի կոմիտեի առանցքային կառույցներից Միջազգային գործերի թագավորական ինստիտուտում եղել է բրիտանական ՄԻ-6 հատուկ ծառայության գործակալ (էջ 220): Այս էջերում ուշագրավ են համաշխարհային միասնական կառավարության գաղափարախոսներից Էդուարդ Բեռնեյսի` 1928 թվականին հրատարակած «Պրոպագանդա» գրքից մեջբերված հետեւյալ մտքերը. «Զանգվածների սովորություններն ու կարծիքները մտածված եւ խելացի կերպով խաղարկելը ժողովրդավարական հասարակության կարեւոր տարրն է: Հասարակության այդ անտեսանելի մեխանիզմն աշխատեցնողները կազմում են ԱՆԵՐԵՎՈՒՅԹ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՈՐԸ ՄԵՐ ԵՐԿԻՐԸ ԿԱՌԱՎԱՐՈՂ ԻՍԿԱԿԱՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆ Է»: Այդ նրանք են, ովքեր «հասկանում են զանգվածային գիտակցության գործընթացները եւ զանգվածների վարքի սոցիալական կաղապարները: Հենց նրանք են իրենց ձեռքի մեջ պահում հասարակական գիտակցությունը կառավարող եւ սոցիալական հին ուժերը զսպող սանձերը» (էջ 224): Քոլեմանը դիտարկում է, թե Բեռնեյսը չէր ասում «նրանք»-ի ինքնությունը, որը, իր համոզմամբ, 300-ի կոմիտեն է (նույն էջում): Քոլեմանն ուղղակիորեն չի անդրադառնում 300-ի կոմիտե-հրեաներ-սիոնիզմ ներքին կապերին` հավանաբար վախենալով հակասեմականության մեջ մեղադրվելուց: Նա այդ մասին ակնարկում է Կանադայի օրինակը մեջբերելով. «Յուրաքանչյուր ոք, ով կհանդգնի Կանադայի վրա հրեաների վերահսկողության ապացույցներ գտնել ու բացահայտել, անհապաղ կձերբակալվի եւ կմեղադրվի «ատելության հանցագործություններ» հորջորջվածը կատարելու մեջ» (էջ 227): Կարծում ենք` ամեն ինչ հասկանալի է:

Այս գլխի վերջին էջերում Քոլեմանը գրում է կրոնի նկատմամբ 300-ի կոմիտեի քանդիչ ծրագրերի մասին: Լավ կլիներ, որ մեր բարձրաստիճան հոգեւորականներն այս էջերը կարդային ու անհրաժեշտ հետեւությունների հանգեին: Քոլեմանն իրավացի է, երբ հաստատում է. «Մարդկության պայքարն ընթանում է նախ եւ առաջ հոգեւոր առումով: Ցավոք սրտի, քրիստոնեական եկեղեցիները դարձել են սոցիալական հասարակական ակումբներ, որոնք կառավարում է անչափ չարագործ Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը…» (էջ 242): Հեղինակն իր գրքի այս վերջին գլուխն ավարտում է հետեւյալ պարբերությամբ. «Մեր գիրքը մի փորձ է Ամերիկայի ժողովրդի աչքը բացելու այն սոսկալի ճշմարտության հանդեպ, որ մենք անկախ երկիր եւ անկախ ժողովուրդ չենք. մենք այդպիսին երբեք էլ չենք եղել, քանի որ մեզ ղեկավարել է աներեւույթ կառավարությունը` 300-ի կոմիտեն» (էջ 243):

Քոլեմանի գրքի շարադրանքը գրավում է հատորի 19-243-րդ էջերը, որոնց հաջորդում են երեք ցանկեր` «300-ի կոմիտեի նախկին եւ այժմ գործող, ինչպես նաեւ նրա անմիջական ազդեցության տակ գտնվող հիմնարկների ու կազմակերպությունների» (ներառյալ` «Հատուկ հիմնադրամների եւ շահերի խմբերի» ու «Բանկերի», էջ 244-255), «Իրավաբանական միությունների եւ ձեռնարկույթների (ֆիրմաների)» (էջ 256-269) եւ «300-ի կոմիտեի նախկին եւ այժմյան անդամների» (էջ 269-278) ցանկերը: Ի՜նչ անունների ասես, որ չենք հանդիպում այս ցանկերում եւ ողջ գրքում. մեզ ամբողջովին անհայտ անուններից մինչեւ թագավորներ, նախագահներ, վարչապետներ, նախարարներ, մեծ մագնատներ, քաղաքական գործիչներ եւ այլն, եւ այլն, եւ այլն: Անուններում ավելի շատ են հանդիպում հրեական եւ սիոնական կազմակերպություններ ու անհատներ` «Ալյանս իզրաելիթ ունիվերսելը», «Կանադայի հրեական համաժողովը», «Դավիթ Սասուն» ընկերությունը, «Ամերիկյան սիոնականների դաշինքը», «Հագանա» եւ «Իրգուն» սիոնական ահաբեկչական կազմակերպությունները, սիոնիզմի գլխավոր դեմքերից եւ Իսրայել պետության հիմնադիրներից Դավիդ բեն Գուրիոնը եւ Հայիմ Վայցմանը, նաեւ զանազան անուններով մասոնական ու մերձմասոնական կազմակերպություններ` «Մալթայի ասպետների ուխտը», «Ս. Հովհաննես Երուսաղեմացու ուխտը», «Գանգի ու ոսկորների ուխտը», «Աստվածիմաստության ընկերությունը», «Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը» (որին անդամ է Հայ եկեղեցին` իր երկու կաթողիկոսական աթոռներով հանդերձ), «ուղեղային» հայտարարվող, իրականության մեջ ուղեղալվացքի կենտրոնների կենտրոնը` «Թավիստոկի ինստիտուտը» եւ նրա ենթակառուցվածքներ «Ռանդ» կորպորացիան, «Քաղաքական ուսումնասիրությունների ինստիտուտը», «Ստենֆորդի հետազոտական ինստիտուտը», ՄԱԿ-ը, ՆԱՏՕ ռազմաքաղաքական դաշինքը, Եռակողմ հանձնաժողովը, Արտաքին հարաբերությունների խորհուրդը, «Հռոմեական ակումբը» եւ նրա աջակցությամբ ստեղծված «Կանաչների շարժումը» («որի նպատակն է արգելակել եւ հետ շրջել արդյունաբերության զարգացումը», էջ 35), «Բիլդերբերգյան ակումբը», «Մարշալի գերմանական հիմնադրամը», Համաշխարհային բանկը, «Միջազգային հաշվարկների բանկը», Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (վերջին երկուսը Քոլեմանը հայտարարում է «թմրառեւտրին սպասարկող քլիրինգապալատներ», էջ 142), Հաագայի հաշտարար դատարանը, Էլիզաբեթ Բ թագուհին, երբեմնի կայսերական Հաբսբուրգ եւ Հոհենցոլերն ընտանիքների ներկայացուցիչները, հրեական-սիոնական միլիարդատերերի տոհմեր Ռոտշիլդները, Վարբուրգները, Օպենհայմերները, Ռոքֆելլերները, Հարավային Աֆրիկայի զուլուսների եւ բուրերի դահիճ Սեսիլ Ռոդեսը, Գերմանիայի կանցլեր Վիլլի Բրանդտը, ԱՄՆ-ի նախագահ Ջորջ Բուշ ավագը, Մեծ Բրիտանիայի քաղաքական գործիչներ` վարչապետներ Պալմերստոնը, Լլոյդ Ջորջը, Ուինստոն Չերչիլը, Հարոլդ Մակմիլլանը, արտգործնախարար Արթուր Բալֆուրը, երիտթուրքերի իշխանության տարիներին Կոստանդնուպոլսում դեսպաններ Էդուարդ Գրեյը (Մեծ Բրիտանիա) եւ կոմս Պալավիչինին (Ավստրո-Հունգարական կայսրություն), ԱՄՆ պետքարտուղարներ Դան Աչիսոնը, Հենրի Քիսինջերը (300-ի կոմիտեի ամենավատահամբավ անդամներից մեկը, որն իր այլ ստոր արարքների շարքում, ըստ Քոլեմանի, մասոնական «Պ -2» օթյակի եւ «Կարմիր բրիգադներ» ահաբեկչական կազմակերպության միջոցով կազմակերպել է Իտալիայի վարչապետ Ալդո Մորոյի առեւանգումն ու սպանությունը, քանի որ Մորոն «չի հրաժարվել Իտալիայի տնտեսական ու արդյունաբերական զարգացման ծրագրերից», որն այդ երկրի համար որոշել էր 300-ի կոմիտեն, էջ 28), Ջորջ Շուլցը, Սայրուս Վենսը, ԱՄՆ նախագահի` ազգային անվտանգության գծով երբեմնի խորհրդական, «Քաղաքակրթությունների բախման» եւ «Տեխնոտրոնային դարաշրջանի» մարդատյաց տեսությունների գաղափարախոս Զբիգնեւ Բժեզինսկին, Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Միտերանը… Դեղին ցեղի ընդամենը երկու անուն է հանդիպում` մեկ ճապոնացի եւ մեկ կորեացի: Հանդիպում են խորհրդային ժամանակաշրջանի ընդամենը երեք անուններ` «ԽՍՀՄ Գիտության եւ տեխնիկայի պետական կոմիտեն», Գեորգի Չիչերինը (ապա` նրա ընտանիքի ներկայացուցիչը), նաեւ… միակ հայազգին` Անաստաս Միկոյանը (էջ 274):

Ջոն Քոլեմանն իր գիրքն ավարտում է «Դիմում ճշմարտությունը փնտրողներին» վերնագրված կոչով (էջ 279-280): Այնտեղ մասնավորապես ասված է. «Մեր գիտակցությունը վերահսկում եւ կառավարում են, իսկ առանձին մարդկանց գիտակցության վերահսկման ու կառավարման միջոցով կառավարվում են ժողովուրդներն ու պետությունները:

ՄԵՆՔ ՀՈՐԴՈՐՈՒՄ ԵՆՔ, ՈՐ ՁԵՐ ԳԻՏԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆ ԱԶԱՏԱԳՐԵՔ թշնամու դրույթահրահանգներից ու կապանքներից, ինչը հնարավոր է անել միայն անզիջում պայքարով»: Դիմումն ավարտվում է հետեւյալ կոչով. «ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՎԵՐ ՕՐԵՆՔ ՉԿԱ: ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԻՄԱ ՀՈԳԵՎՈՐ ԴԱՇՏՈՒՄ ՃԱԿԱՏ ԿԱԶՄԵԼՆ Է»:

Գրքի թարգմանության որակը բարձր է: Ամենուր ակնբախ է լրջագույն մոտեցումը աշխատանքի նկատմամբ: Այդուհանդերձ, սպրդել են մի քանի սխալներ: Այսպես, «Թեոսոֆիա»-ն թարգմանվել է «Աստվածիմացություն» (էջ 249), ճիշտն է` «Աստվածիմաստություն», իտալական Ջենովա քաղաքի անունը ներկայացվել է հայերենին ոչ բնորոշ Գենուա ձեւով (մի քանի էջերում), հարկավոր է գրել «Պակիստան» եւ ոչ թե «Պակստան» (բազմատասնյակ էջեր), «Ռոդես» ազգանունը պետք չէ գրել «Ռոդս» ձեւով (շատ էջեր), Իրանի իսլամական հեղափոխության առաջնորդի անունը Խոմեյնի է եւ ոչ թե Հոմեյնի (էջ 63), Նոամ Չոմսկիի ազգանունը հենց այդպես է եւ ոչ թե Հոմսկի (էջ 233), «Ֆորեյն ռիլեյշնս կաունսիլ»-ը թարգմանվել է «Միջազգային հարաբերությունների խորհուրդ» (բազմատասնյակ էջեր), մինչդեռ պետք է լիներ «Արտաքին հարաբերությունների խորհուրդ»: Թարգմանչի եւ առհասարակ բոլորի ուշադրությունն ենք հրավիրում մի տարածված սխալի վրա. չենք գիտեր ինչո՞ւ «իշխան» եւ «իշխանուհի» բառերը մեզ մոտ փոխարինվել են «արքայազն» եւ «արքայադուստր» բառերով: Ամեն արքայազն եւ արքայադուստր, անշուշտ, իշխան է կամ իշխանուհի, սակայն հակառակը ճիշտ չէ: Այս տեսակետից, սխալ է «արքայազն» տիտղոսը շնորհել Էլիզաբեթ Բ թագուհու ամուսին` Էդինբուրգի դուքս Ֆիլիպին (էջ 164), մինչդեռ ճիշտ է արքայազն կոչել նրանց որդուն` Ուելսի իշխան աղմկահարույց Չարլզին (նույն էջում), քանի որ նա մորական կողմից արքայական ընտանիքից է սերում: Կան մուտքագրման սխալներ, հատկապես լատինատառ անուններում, սակայն` թույլատրելիի սահմաններում:

Գրքի թարգմանության համար շնորհակալություն հայտնելով Վարազդատ Ավագյանին, հավելյալ շնորհակալություն ենք հայտնում թարգմանության հայերենի նկատմամբ իր դրսեւորած բացառիկ բծախնդրության համար: Հարյուրավոր օտարալեզու եւ երբեմն խրթին եզրույթներ նա ներկայացրել է հայերեն համարժեքներով եւ ոչ թե բավարարվել դրանք հայատառ օտարալեզու ներկայացնելով, ինչն այսօր համաճարակի նման տարածվել է հայկական միջավայրում: Վ. Ավագյանը հայերեն թարգմանության կողքին, փակագծերում տալիս է օտար բառը` հայատառ, որով ընթերցողը հարստացնում է նաեւ հայերենի իր բառապաշարը. օրինակ` տեղեկանյութ (ինֆորմացիա), բեմարք (սցենար), դիտազննում (մոնիտորինգ): Միակ կոպիտ սխալը «ցանկացած» բառի գործածումն է «ամեն», «յուրաքանչյուր», «որեւէ» եւ համանման հայերեն համարժեքների փոխարեն:

Անկարելի է չհամաձայնել Վարազդատ Ավագյանի հետեւյալ մտքերին. «Իրական հանրապետություններ այլեւս գոյություն չունեն: Ամեն պետություն պատկանում է մի խումբ մարդկանց, որոնք կողոպտում են երկիրը: Նրանք 300-ի կոմիտեի անդամներ, սրանց ծառաներ կամ ծառաների ծառաներ են» (էջ 15): Մեկնաբանությունները, ինչպես ասում են, ավելորդ են. ամեն ինչ ասված է հակիրճ եւ մեկից: Համաձայն ենք նրա եւս մեկ մտքին. «Աշխատության գործնական ՕԳՏԱԿԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆ ԱՅՆ Է, ՈՐ ՆԱԽԱԶԳՈՒՇԱՑՆՈՒՄ Է վերահաս` գալիք վտանգի մասին, այդպիսով կանխելով դրա հանկարծահասությունը` անսպասելիությունը» (էջ 16): Ե՞լքը: Կա՛ այդ ելքը, որը ապավինելն է Աստուծո, ըստ Աստվածաշունչ մատյանի հետեւյալ խոսքի, որը թարգմանիչը բերել է ընթերցողին ուղղված իր խոսքի ավարտին եւ որը տպագրվել է նաեւ չորրորդ շապիկի վրա. «Մի՛ ակնածիր հզորից, մինչեւ մահ պայքարի՛ր հանուն ճշմարտության, եւ Տեր Աստված կպայքարի քեզ հետ»: Իսկ չարագործ որեւէ արարած կամ արարածների խումբ, այդ թվում` Նեռն իր ստրուկների հսկայական բանակներով` չի հաղթել Ամենազոր Աստուծոն եւ չի էլ կարող հաղթել:

Ջոն Քոլեմանի գրքի հայերեն թարգմանության մասին ինչքան էլ գրենք` քիչ է լինելու: Այս գիրքը պարզապես պետք է կարդալ` ՀՀ-ում եւ աշխարհում կատարվողները ճիշտ հասկանալու եւ մեզ ստրկացնելու միտված ծրագրերին ավելի արդյունավետ դիմակայելու համար: